brigadak2019

Hirugarren eguna daramagu Shatila eremuan eta dagoeneko berora ohitzen hasi gara. Shatila Beirut hiriko eremu metropolitanoko esparruan dagoen palestinar errefuxiatu kanpamentu bat da,  hemengo errealitatea beste mundu batekoa dela dirudi,  kablez jositako adreiluzko hiri bat, kale-bizitza kaotiko baten baitan. Hasieran, 50.etako hamarkadan, denda-etxebizitzak ziren, gaur zementu ta adreiluzko etxeak dira zeinak  gorantz eraikitzen diren espazio faltarengatik.  Are gehiago, eguzki izpiak nekez sartzen dira Shatilako txoko askotara. Elektrizitateari dagokionez,  argindar publikotik elikatzen dira eta kanpamendu osorako bost generadore dituzte, askotan argindarraren joan etorriak ematen dira baina hauen bizitzak “normaltasunez” jarraitzen dute. Etxeetako ura itsasotik hartzen dute, beraz egunero ur botilak erosten egon behar dira, kaleak plastiko hondakinez josiz.

Shatila esparruan, ez dago datu zehatzik baina 13.000 errefuxiatu erroldatuta daude baina 35.000 errefuxiatu bizi dira non hauetatik %60 palestinar errefuxiatu diren. Gainontzekoak siriarrak eta libanoarrak direlarik”. FPLPko kide batekin elkartzean helarazi zizkigun datuak dira,  jakin badakigu ere, irakiarrak, kurduak,  ipar Afrikako eta Bangladesheko biztanleria ere daudela. Ideia bat egiteko,  2Km2tan 40.000-45.000 pertsona bizi dira.

Kanpamentuan bertan,  pertsona ezberdin asko ezagutzeko parada izan dugu, 1982. urtean Shatilako sarraskia (Israeldar armada eta Libanoko Falangeek burututa) bizi zuten hamaika pertsona, mediku diren beste batzuk, baita ere Kubara medikuntza ikastera joan ziren beste profesional batzuk. Haien bizipenak eskuzabaltasun guztiz partekatu dituzte, horrela, jakin izan dugu 1982an kanpamentuan bertan sarrerak blokeatu eta israeldarrak sartu zirela aurrean topatzen zituzten eraikinak suntsituz bertan bizi ziren palestinarrak gorpuak eskonbroekin nahastuz. Ondoren, atxiloketak gauzatu zituzten jakin gabe oraindik ze gertatu zitzaien atxilotuei.

Kuban ikasteko aukera eduki zuten emakume-gizonekin ere elkarrizketetan murgildu gara, Fidel eta Che-ren irudia hitz politez josi dute eta hamaika aldiz azpimarratu dute kubatar herriak eman dien elkartasuna, gainera han ikasketak gauzatu dituztenak lanpostu duinenak betetzen dituzte kanpamenduan. Guri dagokigunez, bereziki haien laguntza eta babesa ezinbestekoa izan da kanpamenduaren kale kantoi umeletan mugitzeko eta biztanleekin komunikatzeko, itzultzaile lanak gauzatu baitute haiek.

Horrela, palestinarrek sufritzen duten arazo sakonena lanaren afera dela ohartu gara. Errefuxiatu palestinarrak Libanon ez dute eskubiderik 72 lanpostutan lana egiteko, ondorioz, ez dute baliabide ekonomikorik euren bizitza duintasunez gauzatzeko. Azken egunotan, Libanoko Lan Ministroak sua hauspotu du, errefuxiatuak lana egiteko beharkizun berezi bat beharko zutela helaraziz, kanpamenduak eguneroko protestekin erantzun diete hitz probokatzaile hauei.

Azkenik, hiru egun eskas hauetan zehar frente ezberdinekin egoteko aukera izan dugu hauen errealitate eta ikuspuntu ezberdinak jasoz. Kontatutako perspektiba ezberdin hauek nahiko anitzak izan dira ezen 1948a baino lehen zegoen eskenatokira itzuli eta Israeli inongo zilegitasunik ez eman edo 1967ko mugak hartuz bi estatuen arteko elkarbizitza eta negoziaketa parekide bat emateko bi taktiken arteko pentsamoldearekin topa baikara, Palestina Okupatu osoa askatzeko estrategian guztiek bat egiten badute ere. Halabeharrez gaur egun ez dute horretarako indarrik ezta haien herrira itzultzeko eskubiderik ezta ere, herrialdeek mugak itxi dituztelako palestinarrentzat, horregatik frente eta erakunde guztien batasunarekin eta dituzten baliabide guztiekin haien herrialdera borrokara batzeko ahaleginetan jarraituko dute.

Palestinako lurraldean bi aste daramatzagu, gizartean murgildu garenetik ezagututako pertsona orok, preso politiko gisa kartzela estuki ezagutu du, esperientzia pertsonal edota gertuko kontakizun ugari ditugu adibide. Egun, 5.250 palestinar kartzelan dira, haietatik 44 emakumezkoak. Israelen apartheid kolonialistaren areagotzea ezinezkoa litzateke helmen handiko zigor sistema gabe. Hemen inor ez da salbu, sare sozialetan auzi palestindarrarekin bat egite hutsak kondena zaitzake.

Herritartasunaren arabera, sistema legegile ezberdinak ezartzen ditu israelek. Horrela, jerusalemeko hiritar palestinarrei legedi zibila aplikatzen zaie, Gaza eta Zisjordaniako biztanleei, ordea, legedi militarra. Azken honek ahalbidetuta, maiz, ilegala den atxiloketa administratiboa gauzatzen da. Honen berezitasunak epaiketa gabeko itxialdian datza, inolako ebidentzia gabe, hainbat egunez, hilabetez edo urtez luza daiteke espetxeratzea. Jerusalemen, legedi zibilaren arrazoiz, aurreko kasuko egoerarik ez da ematen, honen beharrean etxe atxiloketak gertatzen dira, batez ere gazteen kasuan. Errepresio forma honek etxetik ateratzeko baimena ezeztatzen die kaltedunei. Emakumeak sistema hau aurrez aurre sufritzen du. Semeak zigorra apurtu eta ondorio okerragoen beldurrean, ama presozain bihurtzera behartuta sentitzen da, etxe barruan biolentzia egoera larriak sortzen direlarik.

Askatasun-gabetzea Israel indar okupatzailearen espetxeetan ematen denean, bizi baldintzak onartezinak bilakatzen dira. Gaur egun giltzapetutako 44 emakumeak Damon kartzelan daude. Bertan arazo askori aurre egin behar diete, beti ere, bere genero baldintza jasanez. Higiene pertsonala partekatutako dutxetan egin behar dute, zeldatik ateratzeko egunean zehar banaturik dituzten lau orduetan. Hau kultura arabiarrean bereziki iraingarria da, hala beste emakumeen aurrean biluzik agertzeak nola beraien praktikak kontrolatzeak haien pribatasuna kentzen dielako. Patioan aisialdirako duten ordu bakarra ezin dute eroso igaro, bertako kameren presentziak hijaba erabiltzera behartzeaz gain, kirolak praktikatzeko askatasuna murrizten baitie. Osasunari dagokionez, emakumearen gorputzaren ezaugarriak ez dira lehentasun. Ez dago mediku espezializaturik, egoera hau are gehiago larritzen da haurdunaldian. Beharrezkoak diren mediku kontrolak eskasak dira, eta daudenean, presoa bilurtuta egoten da. Egoera honek israelgo katzela sistemaren aurpegi makabroena erakusten du erditzean, azken momenturaino askatzen ez dutelarik.

Emakumearen gorputza tortura erraminta gisa erabiltzen dute. Hasiera-hasieratik, galdeketetan, sexu irainak ohikoak dira sendotasuna gutxiesteko helburuarekin. Bortxaketa mehatxuen, haien senideen aurrean biluztearen, soldaduen jarrera gertuaren eta beste hainbat erasoen inguruko testigantzak entzun ditugu. Hau gutxi balitz, epailearengana joan aurretik eta bueltatzean beharrezkoak diren miaketak baino gehiago sufritzen dituzte. Gainera, hilerokoa dutenean, konpresen erabilera ezeztatzen diete, haien duintasuna zapalduz. Guzti honek, akusatuak epaiketa prozesua ekidin nahi izana sortarazten du, askotan berarenganako probarik ez dagoela dakien arren, kondena zehatzaren adostasunera iritsiz.

Kartzelaren hormen barruan, garaipen handiak ere eman dira, honen adibide Khalida Jarrar preso ohiak aurrera eramandako eskolak ditugu. Nahiz eta Israelek presoen hezkuntzarako oztopoak jarri, Khalidak espetxealdia politizazio prozesu batean bilakatzea lortu du, legedia eta historia klaseak antolatuz, baita presoak batxilergoarekin jarraitzea ahalbidetuz. Lorpen honen garrantzia bizirik dirauen mekanismoan datza, kartzela liburuz eta baliabidez hornitu baitu, presoen elkarrenganako laguntza eta jositako sareak erresistentziak kartzela barruan bizirik dirauela frogatuz.

MSTren bandera ez dago goraino igota Florestan Fernandez Eskola Nazionaleko formazioaren eta mistikaren plazan. Gaur iritsi gara eskolara, baina harritu egin gaitu MSTren zein Via Campesinaren banderak erdiraino soilik igota ikusteak, eta galdetu egin diegu: “Zergatik?” Bezperan MSTko militante bat hil zutela kontatu digute, auto batekin nahita harrapatuta uraren aldeko protesta batean parte hartzen ari zela. Horregatik, hildako militantearen omenez eta dolua borroka tresna bihurtzeko konpromisoz, banderak ez dituzte goraino igo.

Irakurri osorik

Palestinaren askatasunaren aldeko borrokak urteak bezainbat ertz konplexu ditu, batik bat emakumeek pairatzen duten zapalkuntzari dagokionean. Ez da egoera berdina 48ko lurraldeetan bizi direnena, Gazan bizi direnena, edo Zisjordanian; Jerusalemen bizi direnena, edo Bethlehemen; Hebronen, edo Ramallahn. Israelen okupazioak forma desberdinak hartzen ditu, Zisjordania kasu, hiru zonaldetan banatuta dago: A eremuaren gehiengoa Palestinar Autoritate Nazionalaren (PAN) kontrolpean dago; B eremuan PAN-ak kontrol zibila duen bitartean, Israelekin partekatzen du kontrol militarra, eta C eremua Israelek kontrolatzen du guztiz.

Tokian tokiko okupazioaren aurrean antolatutako borrokan, emakumeen antolakuntzak garrantzia berezia hartzen du gizartea eraldatzeko duen gaitasunagatik. Ezagutzeko asko geratzen bazaigu ere, hona orain arte ikusi eta ikasitakoaren hurbilpen bat.

Bethlehemeko Aida errefuxiatu gunea 1948ko ‘Nakba’ edo hondamendian Israelek kanporatutako 6000 palestinarrentzat sortu zuen UNRWAk. Gaur egun oraindik bertan bizi dira. Israel apartheidaren harresia eraikitzen hasi zen II. Intifadaren ondoren, besteak beste, Aida Camp guztiz inguratu arte. Oinarrizko beharrizanak asetzeko eskasiak, adibidez urak, mugimendu askatasun ezak eta egunerokotasuneko konfrontazioak ezaugarritzen du. Aidako umeentzako hezkuntza politikorako espazio kultural propio baten behar izanaz jabetuta, bertako emakumeek Amal Almustakbal zentroa sortu zuten, 1987.urtean.
 

Bertako egoera politiko eta sozioekonomiko gogorraren ondorioz, antolakuntza, borroka eta erresistentzia gune indartsua da Aida. Emakume aritu baten ahotik jaso ditugu borrokaren gazi-gozoak. Haren esanetan, emakumeei betidanik egotzi izan zaien rola ezinbestekoa izan da erresistentzia armatuaren sostengurako. Gogora dakartza nola zaintzen zituzten emakumeek kaleak, soldaduak gauez errefuxiatu gunera sartzean palestinarrak bide seguruetatik gidatzeko. “Erresistentziaren begiak ziren”. Oro har, hasiera batean esparru publikoan emakumearen parte-hartze politikoa baxua izan arren, gerora, borroka armatuaren lehen lerroan agertzen eta bi esparruak uztartzen hasi ziren. Honela, errefuxiatu gunean hazi eta hezi dira nazio askapenerako borrokan parte hartu duten emakume esanguratsuak, haietako batzuen izena darama Amal Almustakbal zentroak.

Oinarrizko beharrizanak asetzeko burujabetza falta palestinarren arazo nagusienetariko bat da. Honen aurrean emakumeak antolatzen hasi ziren besteak beste hezkuntza, osasun eta aisialdi arloetan, Beit Sahourreko Arab Women Union-ek egin bezala. Bestalde, Union of Palestinian Women Committees-ek ahalduntze politikoan lan egiten du 200 herrietako emakume palestinarrak saretu eta antolatuz, esateko, Hebronen.

Hebroneko gatazka guztiaren muinean dago alde zaharraren kolonizazioa. Ezagunak egingo zaizkizue bertako argazkiak: behin merkatal gune ziren bizi handiko kaleak hutsik, eta oraindik bizirik mantentzen diren kaleak estaltzen dituen sarea, goiko pisuetan bizi diren kolonoek palestinarrei jaurtitzen dieten zaborretik babesteko. Hebronen bereziki palestinarrek jasaten duten kolono eta militarren jazarpenak ez du parekorik. Eguneroko biolentzia kudeatu eta aurre egitea helburu estrategikotzat du UPWCk. Horretarako, emakume taldeak dituzte, ikasleak eta langileak boteretzeko lan egiten dute, haurrek bizi duten amorru, ezintasun, eta tentsioa kanalizatzeko aisialdi ekintzak aurrera eramaten dituzte, eta nazio askapenerako prozesuan eragiten dute emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan parte hartuz.

Biziraupena eta burujabetzaren aldeko borroka: nola uztartu?

Emakumeak gauzatzen ari diren erresistentziak garrantzia ukaezina du palestinarren nazio askapenean, hark hartzen baitu bizitza publiko eta pribatuaren arteko mugei aurre egiteko erantzukizuna. Konplexua bilakatzen baita egoera, emakumea bere eskubideen jabe egin eta aldi berean nazio zapalkuntzaren aurka antolatu behar denean. Gizarte heteropatriarkala izaki, antolakuntza politikoan lekua egiteko borrokatu beharrak, norberetik hasi eta etxe barruan borrokatzea esan nahi du. Israelek, emakume palestinarraren esangura politikoaz jakitun bere aurkako ofentsiba abiatu du, haren gorputza erabili eta guda armatzat hartuz, borrokaren eta elkartasunaren zutabea eraisteko helburuarekin.