Shatila (Beirut-Libano), errefuxiatu ahaztuen hiriburua

Maiz ahazten dute askok, desinformazio mediatikoa dela medio, palestinar gehienak palestinatik kanpo bizi direla. Milioika lagun dira diaspora osatzen dutenak, asko eta asko 1948an eratutako errefuxiatu guneetan. Zisjordania, Gaza eta lurralde okupatueko borroka ezkutaezinak dira. Hortik kanpo dauden errefuxiatuak ordea, gutxitan aipatzen dituzte erakunde eta medioek. Horixe da Libanon bizi diren 445.000 palestinarren egoera. Hauek Shatila dute hiriburu, ez biztanleriagatik, Ein el Helwe baita errefuxiatu-gune handiena. Baizik eta, Shatila errefuxiatuen sufrimenduaren islada delako. 1982ko sarraskiagatik bihurtu zen ospetsu eremu hau. Baina egungo egoera ez da hobea; eskubideen urraketa eta marjinalizazioa, egunerokotasunaren parte dira Shatilan, errefuxiatu ahaztuen erakuslerik onena.

Beste asko bezala, Shatila 1948ko gudan lurrak lapurtu zizkieten errefuxiatuei ostatua emateko sortu zen. Kilometro karratu erdiko azalera du eta 35.000 biztanle inguru, hartu behar zituen 3000ak baino askoz ere gehiago. Aldi baterako eremua izan behar zuena, Beiruteko aireportuko errepidean dagoen beste auzo batean bihurtu da. Ez daude oihal zein plastiko dendarik, baizik eta pilatutako ormigoizko eraikinak, zabaldu ezean goruntz hazten direnak. Leku berezia benetan. Zentrorako bidean egon arren beirutar gutxik ezagutzen dute Shatila, izan ere, leku honen inguruko kontakizunak beti manipulatuak izan dira, guetto itxura hartu zezan. Zaila da taxi gidari batek Shatilara sartzea eta ikara aurpegia jartzen zaie libanotarrei errefuxiatu-gunearen izena aipatzerakoan. Baldintzak beti izan dira gogorrak bai, baina baldintza horiek proiektu politiko interesgarriak ere eragin dituzte. Izan ere, Shatila beti izan da palestinar aldarriaren gotorlekua, baina baita ere ezkertiar eta iraultzaile ugarirena. Hori dela eta, kriminalizazioa jasan du betidanik.

Hala ere, Shatilaren izena Libanoko gerrarekin lotzen da ezin bestean. Orduan, palestinarrak fakzio ezkertiarrekin batera borrokatu zuten gizarte bideazkoago baten alde. Horren ondorioz 1982an falangistek, israeldar sionisten laguntzarekin milaka lagun akatu zituzten Sabran eta Shatilan (lehenago Karantinan eta Tel al Zataarren gertatu bezala), palestinarren hitzetan genozidio hutsa. Beranduago 1985etik aurrera, Amal miliziak kanpalekua bi urtez setiatu zuen. Gatazka gehio bizi ditu Shatilak; bertako biztanle bati gudagatik galdetzean honek “horietako zein” erantzungo du. Dena den, arazoak arazo, Shatilak aurrera ateratzea lortu du. Gaur egun ordea, zeharo ezberdina da. Siriako guda hasi zenetik siriar errefuxiatuak dira gehiengoa eta geroz eta libanotar txiro gehiago daude. Baina irakiarrak, egipziarrak edota Sri Lankarrak ere topatu daitezke eremuan. Egoera honek baldintzak okertu eta tentsioak areagotu ditu, baina palestinarrek eratutako erakundeek, gunearen duintasuna mantentzea lortu dute.

Shatila palestinar eremua da eta palestinarrek kudeatuta. Herri komitea demokraziaren paradigma da, Palestinaren Askapenerako Erakundeko alderdiez gain, emakume, langile, gazte, profesional eta independienteek osatzen baitute. Palestinarren eskubideen defentsa dute aldarri nagusi: ez dute libanotar nazionalitatea eskuratzeko aukerarik, ezta libanotarren zerbitzu berdinak. 72 lanpostu betatuak izateaz gain gainontzekoetan prekarizazio itzela jasan behar dute, eta libanoko hiritarrekin ezkontzea oso zail dute. Mediku palestinar bakarra dago eremu osorako. Funtsean, bigarren mailako hiritarrak dira. Libanoko alderdiek askotan promestu diete egoera aldatuko dutela, baina 69 urteren ostean egoera bera da. Palestinarrek ironiaz diote, libanoko agintarien malkoetan laster itoko direla. Eskuduntza faltaz kexu dira, izan ere, bizilagunen kexuak jaso ditzakete, baina UNRWA da azken finean zerbitzuak kudeatzen dituena. Argi baitago Libanoko gobernuaz ezin dutela ezer espero. Gauzak horrela hauek dira komiteak salatutako hainbat esparru.

Masifikazioa

Shatila sortu zen momentuan, 3000 errefuxiatu hartu zituen eta kopuru hura hartzeko prest zegoen. Gaur egun, 35000 inguru dira, hau da 70 lagun metro karratuko. Horietatik gehienak siriarrak, ahal izan dutene heinean palestinarrek gutxinaka Shatila eta Libano uzten joan dira eta, haien eskubideen zapalkuntzaren ondorioz. Dena delakoa, masifikazioa Shatilan agerikoa da, kale askotan persona bakarra igarotzeko espazioa dago eta aisirako eremu irekiak sinpleki ez dira existitzen. Espazio falta dela eta, aire freskorik ez dago eta etengabeko motorren joan etorria egoera okertu baino ez du egiten.

Zaborraren kudeaketa

Shatilan ez daude zabor ontzirik, ez daude, Libanoko gobernuak ez baitu Shatilako zaborraz arduratu nahi. 35.000 pertsonek gainera soberakin asko sortzen dituzte. Errealitate horren aurrean jendeak ahalik eta hoberen kudeatzen du arazo hau, baina praktikan zakarra kale bazterretan pilatzen doa egunean zehar. Gaua iritsi orduko usaina ukaezina da, are gehiago kaleetan zehar dauden ur fekalekin nahasterakoan. Palestinarrek gaixotasunen jakitun dira, baina ezin dute beste ezer egin zerbitzurik eskaini ezean. UNRWAk 35 lagun kontratatu ditu zaborra Shatilatik kanpo eramateko, baina gutxi izateaz gain, ezer gutxi egin dezakete langile hauek gailu eta garraiorik gabe.

Ur eta argi falta

Ura gazia da Shatilan. Hutsala badirudi ere, ur geza funtsezkoa da bizimodu normala aurrera eramateko. Hori dela eta, Shatilan gehien erosten den produktua ura da. Batzuk benetan iaioak dira ur garrafak motorrean eramaten. Argiarena, bestelako kontua da. 2006ko ofentsiba sionistaren ondorioz, zentral elektriko gehienak suntsitu ziren, hortaz, elektrizitate etenaldiak ohikoak dira Libanon. Askoz ere ohikoagoak ordea Shatilan. Konponbide baten faltan, shatilatarrak ohitu dira, lan egiten, jolasten eta bizitzen itzaletan.

Ez dute asko eskatzen shatilatarrek: bigarren mailako pertsonak ez izatea, beraien etxera bueltatzea. Ahanzturaren kontra borrokatzen ari dira. Ez ditzagun ahaztu.