Bolivia: Covid 19a, errepresioa eta berrezarpen kolonial neoliberala

Covid-19aren etorrera Boliviara ezin zen egoera okerragoan izan. Osasun-sistema ahul baten gabezia nabariei eta biztanleriaren zati handi batek berau eskuratzeko baliabide urriei, biztanleriaren gehiengoa ekonomia informalaren menpe dagoela gehitu beharko genioke eta, beraz, pandemiak ezartzen duen konfinamendu-egoera nahitaezkoak gizarte-zaurgarritasun ikaragarri batean kokatzen du sektore hori. Gainera, Evo Moralesen gobernuak azken 14 urteeotan lortutako gizarte-aurrerapenen eta pobrezia murriztearen atzerakada azkar baten aurrean kokatzen gaitu.

Halaber, emakume konfinatuen egoera zaila ere nabarmendu behar da, askotan tratu txarrak ematen dizkieten gizonekin harrapatuta, indar polizialak pertsonen bizitzak zaintzea baino, errepresioaz eta polizia-matxinadez gehiago arduratzen diren herrialde batean.

Amaitzeko, eta hori izango da, seguruenik, larriena, Ameriketako Estatu Batuetako estatu-sailak prestatutako eta Santa Cruzeko oligarkiak eta kasta politiko neoliberalek exekutatutako estatu-kolpeak erabat hautsitako herrialde bat aurkitzen dugu. Hauek Yanine Añez presidentea jarri zuten gobernuan, eta erresistentzia-sektoreen aurkako errepresio bortitz baten bidez lortu zuen kolpea sendotzea.

Funtsezko arazoa da Añezek, agindu bezala egin eta “trantsizio-gobernua” kapitalizatu beharrean, bere helburu eta helburu bakarra hauteskunde berriak iragartzea eta berme demokratikoekin egitea izango zena, hasiera-hasieratik erakutsi zuen bere benetako helburua ez zela hori, baizik eta estatu kolonial neoliberala berreskuratzeko prozesu azkarra hastea.

Kanpo-politikari dagokionez, Israelgo inperio eta gobernu genozidarekiko harremanak berrabiarazi ditu, eta Guaidó venezuelar “auto-izendatua” ere homologotzat aitortu du. Barne politikari dagokionez, arlo publikoa bizkor pribatizatu eta eraisteko prozesua abiatzen ari da, bai MAS eta bai edozein disidentzia mota judizialki eta polizialki jazartzearekin batera. Añezen iragarritako hautagaitza ere kontuan hartzen badugu, kutsu instituzional txiki bat duen diktadura bat marrazten dute. Funtsean, pribilegioetan oinarritutako Estatu kolonial hori berrezartzea eta AEBek eta beren aliatuek babestutako ortodoxia neoliberal handienera itzultzea bilatzen du.

Hala ere, Añezen legez kanpoko gobernuak egindako ustelkeria eta diru publikoaren gehiegizko erabilerari Luis Arce Catacoraren lehendakaritzarako MASen hautagaitzaren sendotasuna gehitzen diogu (inkesta guztietan lehen postua eskuratuta, eta lehen itzulian garaipena lortzetik oso gertu). Jendartean egoera honek sortutako atsekabeak arriskuan jartzen zuen Añezen proiektu eskuindarraren sendotzea. Egoera horretan koronabirusa sartzen da  eta dena hankaz gora jartzen da.

Azpimarratzekoa da Añezen de facto-ko gobernuak pandemiaren aurrean izan duen jarrera: biztanleen osasuna zaintzeko edo kalte ekonomiko eta soziala arintzeko baino, haren errepresio-erregimena justifikatzeko eta bere agenda politiko neoliberalarekin jarraitzeko erabili du pandemia egoera.

Hain zuzen, presidentearen eta haren ministroen arrazakeria inoiz baino nabarmenagoa egin da, eta jatorri nabarmen herritar eta indigena zuten 400 herrikide baino gehiago lehorreratu dira Txileko mugan, hegazkinez etortzen zirenei pasatzen uzten zitzaien bitartean. Jazarpen politikoarekin eta errepresioarekin ere jarraitu da, baina, orain, pandemiaren aitzakiarekin, “biztanleak zaintzen” egotearen mozorroa jarri zaio. Horixe gertatu da, hain zuzen ere, Karakarako Cochabambako herrian. Karakara indar polizial eta militarrek okupatu dute berriki euren familiak elikatzeko eskubidea soilik aldarrikatzeko izandako protesten aurrean.

Añezen ikuspuntua, makillaje-neurri batzuk salbu, osasun zerbitzuak indartu edo okerren pasatzen ari diren familia langileentzako gizarte-euskarriak sortzea baino errepresio-indarrak gero eta gehiago erabili eta indartzea izan da. Azkenik, El Alto hiriko sektore antolatuek legez kanpoko gobernu hori onartzeari uko egiten diotenak estigmatizatzen eta “basatitzat” jotzen jarraitzen dute. Gobernuak eskema kolonial eta kolonizatua erabiltzen du etengabe, hots, “gu” zuri moderno zibilizatuak planteatzea, arauak jarraitzen ez dituzten “zuek” indiar basatien aurrean, arrazakeriatik abiatzeko gizarte-klase estrukturala menderatzeko ahaleginean. 

Azkenik, orain dela gutxi dekretu bidez onartutako transgenikoen ikerketa eta erabilera legeztatzeko dekretuak agerian uzten du multinazionalei men egiteko joera duen Gobernuaren eta hartutako neurrien izaera autoritario eta ez-legitimoa. Agerian uzten du, halaber, zeintzuk diren haien lehentasunak; izan ere, pandemiak eragiten dituen mobilizatzeko zailtasunak aprobetxatzen ari da, hainbat herri sektoreen aldetik guztiz gaitzesten duten neurri bat onartzeko. Era berean, nekazaritza industriaren oligarkiak eta multinazionalak indartzen ditu, berauek gobernuari sostengua ematen dietelarik.

Egoera horren aurrean, gero eta ahots gehiagok hauteskundeen data behin betiko finkatu dadin eta hauek egin daitezen eskatzen dute; izan ere, eskaera orokor bat dago, egoera larri hau ezin du   inolako zilegitasunik gabeko eta gizarte-sentsibilitate gutxiko gobernu batek kudeatu. Horren kontrara, Añezen joera hauteskundeak mugarik gabe atzeratzen saiatzea da, estatu kolonial neoliberalaren berrezarpenerako programa aplikatzen jarraitzeko.

Egoera konplexu horretan, Euskal Herrian estatu-kolpea eta errepresioa salatzen jarraitu behar dugu, eta, aldi berean, laguntza eman behar diegu pandemiaren, errepresioaren eta bizi-baldintzen okertzearen erdian duintasunez aurre egiten duten eta Bolivia eraikitzeko itxaropenari eusten dioten herri-sektoreei, non gehiengo handien interesak eta komunitate-zentzua nagusitzen baitira oligarkia kreoleen pribilegio historikoen eta kapitalaren botere sakrosantuaren aurrean.