Iritzi artikulua

Shaila Fernandez, Askapenako kidea

Ukrainako afera besterik ikusten ez dugun arren, zalantzarik gabe, sustrai sakoneko krisi sistemiko amaigabean murgilduta gaude. Eta Ukrainaz haragotik eta atzeragotik dator dena. Kapitalismoaren egungo osaerari erreparatuz, metaketa-tasa txikituz doa eta nekez lehengoratu daiteke, gero eta esku gutxiagotan baitago kontzentratuta. Finantza-ingeniaritzak soilik makilla dezake kolapso ekonomikoa; izan ere, fikziozko diruak sostengatzen du munduko ekonomiaren zati bat. Pandemiak eta Europako gerrak, eragin esanguratsuko beste hainbat gertakari sozial eta politikorekin batera, Mendebaldea ahultasun-posizioan jarri dute, orain arte ezezaguna zitzaigun egoeran. Orokortuta dago garai izugarriak bizitzen ari garen ideia, eta hedatuta dagoen kontzepzio horrek begirada kolonial eta inperialista du oinarrian. Jabetza pribatua sortu zenetik, bere burua mantentzeko eta erreproduzitzeko bizi izan da, eta horren ondorioz, periferiak arpilatzeaz gain, kolonizazioa nahiz gerra esportatu da. Kapitalaren erdiguneen parte garenean, zaila da ikustea zer ondorio dituen kapitalaren metaketa hedatuak eskualde pobretuenetan. 90eko hamarkadaren amaieran, ezker progresistak borroka egiten zuen kanpo-zorra barkatzeko Latinoamerikako, Afrikako eta Asiako ekonomia pobreenei; europarrok “hirugarren mundu” edo “herrialde garatu gabe” deritzegun eskualdeei begira, egiturazko doikuntza-planez hitz egiten zen, baita Nazioarteko Diru Funtsaren eta Munduko Bankuaren pribatizazio-politika masiboez ere. Lanaren nazioarteko banaketak agerian utzi du pribilegio zuri eta europarra, ekonomia periferikoak lapurtzearen eraginez jazo baitzen 90eko hamarkadako ultradesarrollismoa. Baina joera monopolistak estutu egiten du produktibitatea, eta langile bat bera ere ez da libratzen metaketa kapitalistaren egarria bere gorputzaz ordaintzeaz. Lehen, Iparraldearen eta Hegoaldearen ustezko harreman postkolonialengatik zela pentsatzen zen; orain, Europako klase ertain aspirazionalaren gorputzean bizitzen hasi da. 2008ko krisia, diferentziak aintzat hartuta ere, parekatzaile sozial bat izan da langile klasearen baitan.

Pribilegioan oinarritzen den ikuspegi kolonialak Europako herrialdeoi sinestarazi digu ez digutela eragiten ez pobreziak, ez gerrak, ezta klima-hondamendiak ere; ez digutela ukitzen. Sinesgogorrak gara gure gorputzek ere kapitalaren krisiari erantzun egiten dioten ideiarekiko. Aparteko garaiak bizitzen ari garela zabaltzen ari da, eta ez da egia; kapitalismoaren baitan, aurreikusi eta espero daitekeen errealitate iraunkor posible bakarrean bizi gara: esplotazioan.

Oso erraza zen “beste mundu bat posible da” esaldi humanista ezaguna goraipatzea, zeurea ez denean bizitzeko ezinezkoa den errealitatea. Orain, gure errealitateak sostengaezinak bihurtzen direnean, munduaren amaieraren ideia kolapsistak arnasa kentzen digu. Itxura gizatiarreko kapitalismoa jada ez zaigu hain ideia ona iruditzen. Edelman Trust Barometer gisako inkestak hedatzen hasi dira; 28 herrialdetan (bai AEB eta Frantzia moduko demokrazia liberal okzidentaletan, bai Txina eta Errusia moduko eredu kapitalista desberdina duten beste hainbatetan) egin dituzten inkestetan jaso dutenez, 34.000 pertsonetatik %56 ados dago “kapitalismoak, gaur egun den gisan, munduan kalte gehiago egiten duela ona baino”.

Mark Fisher idazleak, Wall-E (2008) filmari erreferentzia eginez, azaltzen du korporazioen aurkako erretorika metabolizatzen jakitea izan dela kapitalaren ironiarik handienetako bat; ederki asmatu duela ikusleoi entretenimendu modura saltzen. Hain zuzen ere, Streaming plataforma handien baliabide bat da herri-kulturaren baitan agerian uztea kapitalismoaren kontraesanak, klase-borroka eta korporazioen gaiztakeria makiavelikoa. Hala islatzen dute, besteak beste, El Colapso (2019), Succession (2018), El juego de calamar (2021), La casa de papel (2017), Years and Years (2019) telesailek nahiz No mires arriba (2021) eta Parasitos (2019) filmek.

Esan liteke mainstream kultura-material izaten hasi dela askotariko zapalkuntzek eta borrokek zeharkatzen dituzten langileen bizitzak irudikatzea. Kapitalaren krudelkeria irrazionala hain esplizitua bihurtu da, Netflixek ere  zabaldu egin duela, kapitalaren logika zalantzan jartzeko edota mobilizaziorako deirako aukerarik uzten ez dela bermatuta. “Ez dago besterik” diskurtsoa 80ko hamarkadatik ari da gauzatzen, Reagan eta Margareth Thatcherrek goraipatutako “There is no alternative” narratiba kultural neoliberalarekin batera. Hori da, hain zuzen ere, Mark Fisherren errealismo kapitalistaren gakoa: kapitalismoaren horizontean iluntasuna eta apokalipsia besterik ez dagoela.

Fredric Jameson kultura-teorikoarena da aipu ezagun hau: “errazagoa da munduaren amaiera irudikatzea, kapitalismoaren amaiera bera baino”. Maisuki deskribatzen du nola hedatzen den kapitalaren diskurtsoa pertsonen esfera sozial eta materialean, eta nola eragiten duen esfera kognitibo eta emozionalean; ondorioz, edozein agertoki kultural eta soziopolitiko berri irudikatzeko gaitasuna murrizten du. Etorkizun posiblea irudikatzeko zailtasunak eragotzi egiten digu orainarekiko konpromisoak hartzea, eta etengabean iragana erreproduzitzera eta birsortzera mugatzen gaitu.

Pandemiak gizartearen pertzepzio apokaliptikoa areagotu besterik ez du egin; ez du soilik iristear zen krisi saihestezina bizkortu, are gehiago, hauskortasunaren ideian sakondu du, alienazioan, eta heriotzarekiko nahiz ekosistemaren kolapsoarekiko beldurraren eraginpean jarri gaitu. Iritzi publikoa polarizatu dute negazionismoaren erretorika zentzugabeaz baliatuz, eta, hala, klase-diskurtsoa edo -analisia oinarrian duen oro ezereztatu da, txertoen aurkakoen eta aldekoen konfrontazioaren mesedetan. Geure berdinen artean errudun bila genbiltzan bitartean,  inbertsio-funtsek farmazia-industria nagusien kontrola hartu dute; langile-klasearen lan-indarra suntsitu eta debaluatu dute; milioika enplegu galdu dira; errefuxiatuak mugetan eta Europako hobi komunik handienean, Mediterraneoan, utzi dira. Covid krisiak, higienea bermatzearen izenean ez kutsatzeko, gizatasuna kendu dio bizitzari; ez dio jendeari utzi maitatuei agur esaten, ezta zaintzen ere; albo batera utzi dira helduak eta erresidentzietan nahiz ospitaleetako plantetan larriki gaixorik egon direnak; areagotu egin dira etsita dagoen gizartearen buruko osasun-arazoak; eta, aldi berean, osasun sistema publikoa desegiten joan da.

The Wire telesailean esango luketen bezala, “Egia jakin nahi baduzu, jarraitu diruaren arrastoa”. Eta, zalantzarik gabe, Covid krisiak (edo haren kudeaketak) klase-izaera nabarmena izan du, hau da, neurriek klase bati egin diete mesede, gainerakoen kaltera. Intermon Oxfam berak ere, stablishmentaren GKEak, honakoa argitaratu du: “Bikoiztu egin da munduko hamar gizon aberatsenen aberastasuna; gizateriaren %99ren diru sarrerek, ostera, okerrera egin dute Covid-aren ondorioz”. Itxura denez, ezkutatzea gehiegi inporta ez den sekretua izango da klase-borroka. Beste behin ere, gainbehera kapitalista klixetzat agertzen da komunikabideetan, ohartarazpena edo alarma baino gehiago.

Nacho Vegasek azken diskoan abesten duenez, kapitalismoa inplosio-fasean sartu da, eta Chill Mafiak dio gerora begiratuz ilun dagoela dena. Benetan uste al dugu horizonte horren atzean iluntasuna besterik ez dela? Edota, etorkizun posible horiek ostu izanak desmobilizazioa, apatia, melankolia eta tristura elikatu dituela? Akaso denbora apur bat kendu beharko diogu distopia kapitalista honen kontraesanak deskribatzeari, eta etorkizun posibleak sortzen hasi. Ez bagara gai kapitalismoaren alternatibak irudikatzeko, zaila da hura eraisteko eta suntsitzeko antolatzea. Gehi diezazkiogun klase-borrokaren erretorikari alternatibak Euskal Herriarentzat. Hitz egin dezagun etxeak okupatzeaz, bitartekoak eta espazioak desjabetzeaz, gorputzak askatzeaz; pentsa dezagun zer-nolako gizartea eraiki nahi dugun. Pentsa dezagun Euskal Herria sozialistara zer bidek eramango gaituen. Utz diezaiogun geure buruak antikapitalistatzat soilik jotzeari eta izan gaitezen sozialistak, komunistak. Irakur dadila gure diskurtsoan zer-nolako gizartea dugun jomuga, eta ez soilik zer-nolakoa den deuseztatu nahi duguna. Eta pentsa dezagun nola egin bidea, lurraldetik, auzoetatik. Egin dezagun ihes heriotzatik, bizitza defendatzeak eskatzen duen indarkeria erradikalaz.

APURTU KAPITALAREN EUROPA!

Gaurko egunez duela 36 urte, Estatu espainiarra NATO aliantza militarrean sartu zen. Egun horretan, errefendumaren emaitza herri langilearen aurkakoa izan bazen ere, asko izan ziren NATOren aurka kalera irten eta lanketa politikoa egin zutenak. Aurreko hilabeteetan zehar, Euskal Herriaren alde lan egiten zuten hainbat antolakundek argi ikusi zuten onartezina zela aliantza militarraren parte izatea. Askotariko sektoreen arteko elkarlanari esker, Euskal Herrian, Katalunian eta Kanariar uharteetan ezezkoa nabarmendu zen.

[...]

Duela 36 urte ozen aldarrikatu genuen Euskal Herria ez dela inperialismoaren konplize izango, eta gure zeregin internazionalista da, agente inperialistak salatzeaz gain, Europako gainontzeko herri langileekin bat egitea, zapaltzen gaituen Europar Batasuna suntsitzeko.

Antolatzeko eta inperialismoari aurre egiteko garaia da.

NATO EZ HEMEN EZ INON!

Gaur, kalera.

1910ean Emakume Sozialisten Nazioarteko Biltzarrak sustatu zuen gisan, kalera. Asko zegoen borrokatzeko, eta, testuingurua izugarri aldatu den arren, asko dago borrokatzeko; dena aldatzeko, errotik. Izan ere, dena aldatu nahi izan dugu emakume langile antolatuok. Garaian, Errusiako monarkiaren aurka antolatu ziren, Mundu Gerraren aurka; eta, gaur ere, gerren eta gerra eragileen aurka antolatzen gara. Gerra, noski, ez delako arma tiro pum soila. Gerra indarkeria matxista delako, lanordu amaiezinen kondena, antsietatea, kontrola, bakardadea, desjabetzeak direlako. Orduan antolatu ziren, eta gaur antolatzen gara, antolakuntzarik gabe ez dagoelako gaitasunik itota gauzkan kapitalari aurre egiteko. Eta plano internazionalean ez bada aliantzarik, ere ez.

Kontua da nola gauden orain, eta zenbateraino eusten zaion jatorrizko esanahi horri; hau da, emakumeok esplotazio eta zapalkuntza oro gainditu nahi ditugula aldarrikatzen duen aldarri horri.  Emakumeon askapen borrokak zuzenki lotuta egon behar du kapitalismoaren eta inperialismoaren aurkako borrokari; hori hala izan ezean, ez delako, ez klase jazarriaren, ez genero jazarriaren askapenik eskuratuko. Eta ez dugu zalantzarik horrela izan behar duela: helburua langile guztion askapena dela, eta, guk, emakumeok, borroka bikoitza dugula horretan. Modu berean, bere burua antikapitalistatzat eta antiinperialistatzat duenak, ezin dio antipatriarkala izateari uko egin, zapalkuntza eta esplotaziorik gabeko mundu baten alde borrokatzen duenak ezin duelako populazio erdia zuzenean zanpatzen duen patriarkatuaren aurrean ezikusiarena egin.

Are gehiago, ez badira borroka horiek uztartzen, instrumentalizatzeko arriskua dago, eta instrumentalizazio horrek zapalkuntza zuzena dakar. Inperialismoak, adibidez, nahieran erabili du emakumeen aurkako zapalkuntza, instrumentalizatu egin du. Ez benetako kezkagatik edo benetan sinets dezakeelako emakumeon askatasun kolektiboan; baizik eta, funtzionala zaiolako politika interbentzionalistetan eta jazarleetan. Beste herrietan esku hartzeko justifikazioa bilatzeko jendartean; Mendebaldea (eta Mendebaldeko emakumeok) hunkitzeko horren aurrean, eta kapitalaren estrategia espantsionistara batzeko. Emakumeen zapalkuntza instrumentalizatzeaz gain, komeni ez zaizkien erresistentziak inbisibilizatu ere egiten ditu, eta aldi berean, komeni zaizkienak bisibilizatu. Izan ere,  emakume langileen erresistentzia eta borroka eredugarri asko topa ditzakegu, hori ezkutatu nahi diguten arren.

Bada dena aldatzeko gai den borrokarik, historian zehar protagonista izan diren hamaika emakume sozialista, komunista eta anarkistek utzitako bidean. Bagaude eta egongo gara, lehen lerroetan, beti. Hori estali egin nahi dute, edo nahieran manipulatu. Baina hor gaude. Hemen gaude.

Eta, zentzu horretan, internazionalismoak sekulako garrantzia du emakume langileon askapen borrokan; ezinbestekoa da. Zapalkuntzak mugak gainditzen dituen gisan, erresistentziak eta borrokak ere mugez gaindikoak behar dute izan. Hau da, inperialismo patriarkalari internazionalismo feministaz erantzun behar zaio.

Gaur, beste behin, kalera!

Gatazkei buruz egin ohi den irakurketan, gertaerak azaltzen direnean, aurkariak egindako ekintza zehatz baten erantzuntzat aurkezten dira beti, esku hartzeren bat edo beste legitimatzeko. Baina ahaztu egiten da gerra beharrezko egiten duena sistema kapitalista bera dela; krisi garaietan klase burgesak duen premiak eragiten dituela. Hau da, klase sistemak berez behar du gerra, berezkoa du. Sistema kapitalistaren hedapenak ondorio miserable eta kriminalak uzten ditu, sortu zen unetik eta hedatu ahala.

Azken urteotan bereziki, Euskal Herrian gertuago ikusten eta bizitzen ari gara sistema kriminal hau, baina bakean bizi garenaren erretorika barneraino sartu digute, maisuki, bai Europar Batasunak, bai inperialismo estatubatuarrak. Bake sentsazio faltsuarekin konformatzea, ordea, indarkeria eta gatazka horiek irtenbiderik proposatu gabe onartzea da. Gerra Errusiak 2022ko otsailaren 24an sortu izanaren sentsazioa helarazi da, eta gerra amaitzeko aukerak honako hauek direla saldu: Errusia presionatuko duten zigorrak ezartzea (zenbaitzuk operazio militarrak ere eskatu dituzte) edota bake-akordioa. Halakoei aitortza emateak ez du uzten ikusten gerran dagoen mundu baten bizitzen ari garela, eta gerra bera onartzea eta legitimatzea dakar; etxetik urrun tokatzen badira, betiere. Otsailaren 24 berean, ordea, Israel Siria bonbardatzen ari zen eta herri palestinarra zanpatzen jarraitzen zuen; Saudi Arabia Yemen sarraskitzen ari zen; Kolonbian buruzagi politiko eta sozialak erailtzen eta mehatxatzen... Zerrendak ez du etenik. Kasu honetan, gatazka legitimatzea eta onartzea ez da soilik AEBk eta EBk Ukrainari babesa ematea Donbasseko errepubliken aurkako gerran; isiltasuna bera ere legitimazioa eta onarpena da.

Argi izan behar dugu gerra ez duela amaituko akordio batek, are gutxiago esku hartze inperialista batek. Gerraren aurkako posizioak alboan izan behar ditu klase borroka eta internazionalismoaren indartzea, benetan eten nahi badira. Eskala handiko gatazka armatu batek burgesiaren mesedetara jokatzen du; eta, alderantziz, herriok gara hildakoak uzten ditugunak, bai Ukrainako herria, bai Donbasseko Herri Errepublikakoa kasu honetan. Horren aurka agertzen gara. Baina ez dugu nahi, hain zuzen ere, gerra baten aurka egoteak bide ematea erabat bidegabea den nazioarteko sistema baten legitimitatea indartzeari.

Zentzu horretan, komunikabide gehienen jokaera salatzen dugu. Erabiltzen ari dira Ukrainako herriaren miseria, mina eta beldurra; haiek lagundu dute piztarazten gerra, eta hainbat buruzagi politiko baino modu askoz argiagoan ari dira defendatzen militarismoa eta eraso militarrak areagotzeko, Errusia deabrutuz. Izan ere, azken 8 urteotan, agertu al da Donbasseko erasoen irudirik? Dena den, ez da komunikabideen ardura soilik. Bai nazioarteko nahiz euskal sozialdemokraziaren gerra-kondena hutsalek –zuzenki bloke atlantistari edo Europar Batasunari lerrokatzen direnaz arago–, bai EBko gobernuen demokrazia- eta bake-balioen aldeko aldarriek, biek ala biek suposatzen dute eskaintzen zaigun marko hori onartzea eta, horrekin batera, indarkeria edo gerra bera onartzea. Aldarri horiek, gainera, burla bihurtzen dira, aurkakoa baita jarrera: langile klasearen aurkako gerra krudela darabilte, eta, gatazka militarrak babesteaz arago, haietan parte hartzen dute. Hori guztia legitimatzeak edota kondena hutsalak egiteak, sistema kapitalistaren eta haren indarkeriaren aurkako borroka-bide zehatz bat aurkeztu gabe, marko hori onartzea suposatzen du. Eta, jakina, markoa legitimatuz, indarkeria eta gerra bera. Horren guztiaren aurrean, sistema kapitalista kriminal honi aurre egin ahal izateko, konpromisoa eta borroka areagotzearen presa helarazi nahi dugu. Hala egin dute Donbasseko errepublikek urte luzeetan zehar, Mendebaldeko botere faktikoen aurka altxatu ostean; Europar Batasuneko gobernuen identitate faxista agerian utzi dute.

Ezin dugu ahaztu, 2014an, EBk eta AEBk Ukrainako estatu-kolpea babestu zutela, haien interesei erantzungo zien gobernu txotxongilo bat ezar zedin; ezta nola entrenatu eta eman zien boterea talde neonaziei, gobernu-aldaketari aurre egiten ari zen oposizioa kontrolatzeko. Talde horiek erre zituzten, bizirik, Odessako Sindikatuen Etxean zeuden lagunak. Ez dugu ahaztu behar, Donbassen, gobernuaren aurkako protestetan, gobernu berriak indar militar eta paramilitarrak bidali zituela hara, eta, ordutik, Ukrainako armada Donesk-eko Herri Errepublika bonbardatzen ari dela, 8 urtez, etenik gabe. Ezin dugu ahaztu, ezta ere, nola arduratu diren EB eta kide dituen komunikabideak, EITB barne, Ukrainako eskuin muturra eta milizia neonaziak zuritzeaz eta bere aurka  borrokan ari direnak kriminalizatzeaz. Eta ez dugu ahaztu behar, ezta ere, Europar Batasunak, Erresuma Batuak eta AEBk, NATOren markoan, tentsioa sustatu dutela eta Ukraina militarki babestu dutela, Donbassekiko erasoak gordintzen ari ziren bitartean. Instituzio horietako bakar batetik ere ez da etorriko gerraren eta gatazken amaiera.

Horregatik errepikatzen dugu hainbestetan norbere herria askatzeko borroka dela internazionalismotik egin dezakegun ekarpenik eraginkorrena. Izan ere, herri antolatu eta borrokalari batek soilik egin ahal izango dio aurre inperialismoari eta gerra burgesei, indar-posizio batetik. Horrek ahalbidetuko digu irakurketak idazteaz arago joatea eta irteerarik ez duen labirinto honetatik irtetea. Horrek eta ez beste ezerk. Eta gero eta presazkoagoa da.

 
Europar Batasunaren eta Estatu espainol nahiz frantsesaren instituzio burges eta inperialisten menpean dago Euskal Herria. Bada, Euskal Herri honetatik, euskal internazionalismotik, emantzipazio sozial eta nazionalerako prozesua eraikitzeko borroka egitea izango da gure ekarpenik eraginkorrena; instituzio horiek guztiak suntsitzeko gai izango garen prozesu bat. Eta egungo testuinguruan, horrek esan nahi du, gutxienez, posizio irmoa erakutsi behar dugula Estatu espainolaren, frantsesaren, Europar Batasunaren eta NATOren inperialismoaren aurka. Baita Donbasseko errepubliken ondoan jarri behar dugula ere.

Sistema hau birrindu ezean, ez gara libratuko gerraren gaitzaz.

NATO EZ!
Ez herrion arteko gerrarik, ezta klaseen arteko bakerik ere.